Vordenstein: landgoed voor liefhebbers van planthistorie
Park Vordenstein in Schoten, nabij Antwerpen, heeft alles van een landgoed. Alleen een kasteel ontbreekt. Ik vind Vordenstein een goed bewaard geheim. En een aanrader voor liefhebbers van landgoederen, historische moes- en kruidentuinen en eeuwenoude bossen!
Audioreportages Vordenstein
Geen kasteel op Vordenstein, wel een fraai gerestaureerde oranjerie uit 1800. Vanaf het terras overzie je de uitgestrekte tuinen. Het landschapspark heeft een oppervlak van 110 hectare, waarvan ruim 87 hectare bebost is. Door het landgoed lopen twee beken.
Ga naar Ivonne’s audioreportages over de historische moestuin en kruidentuin van Vordenstein!
Historie van Vordenstein
‘Huysen van Playsantie’
In de 16de eeuw, toen Antwerpen nog meer dan nu een wereldstad was, had de Voorkempen een belangrijke functie voor de welgestelde heren die toen de Antwerpse handel en ambachten leidden. In de bosrijke omgeving bouwden zij hun buitenverblijven, destijds ‘Huysen van Playsantie’ genoemd.
Ook nu nog staan er fraaie optrekjes in de streek. Maar van een kasteel Vordenstein is helaas geen sprake meer.
De dorpen Schilde, Schoten, ’s Gravenwezel en Wijnegem groeiden van kleine nederzettingen rond de 9de en 10de eeuw uit tot dichtbevolkte gemeenten. Het grootste gedeelte van de oppervlakte bleef tot na de Tweede Wereldoorlog bos- en landbouwgebied.
Van lusthof naar wandelpark
De geschiedenis van Vordenstein blijkt deels in nevelen gehuld. In de 14de eeuw fuseerden twee landgoederen tot het lusthof ‘Vordensteyn’. In 1552 zou er voor het eerst sprake zijn van een stenen huis. In de loop der eeuwen wisselden de eigenaren elkaar af. Ze drukten hun stempel op de inrichting.
In 1980 kocht de Belgische staat grote delen aan van het park. De voormalig eigenaar, de familie De Pret Roose de Calesberg, bezit nog steeds een fors perceel, dat buiten de historische kern ligt. Die villatuin wordt helemaal omgeven door het landschapspark.
Het domein Vordenstein omvatte buiten de parkdelen ook landbouwgronden. In het zuidoosten waren deze van oudsher onderdeel van het landgoed. In het noordwesten werden die pas begin 20ste eeuw bijgekocht. Deze landbouwgronden werden bijna integraal bebost toen in de tweede helft van de 19de eeuw de landbouwfunctie verloren ging. Dat was de tijd waarin je als landgoedeigenaar pronkte met bomen uit verre landen.
De huidige bezoeker die wat meer weet van landgoedstijlen, herkent in het straklijnige sterrenbos al snel elementen uit de barok. Elders vind je de romantiek uit de Engelse landschapsstijl. In de bossen leven roofvogels, vleermuizen en reeën. Er staan stokoude bomen, waaronder dus exotische, en er ligt veel dood hout. Ideaal voor een natuurlijk evenwicht. Vordenstein is ingericht voor wandelaars. Zónder honden. Het parkreglement is hier heel duidelijk in. Je fiets of auto parkeer je buiten het landgoed. Behalve dan die trouwauto die tijdens ons bezoek stond te pronken bij de oranjerie.
Geen kasteel meer
De bordjes op het terrein spreken van een ‘kasteelpark’. Er was tijdens ons bezoek echter geen gebouw te bekennen dat die naam kon dragen.
Uit onderzoek na onze thuiskomst bleek, dat de grote villa uit 1830 (het ‘château’) kort na de Tweede Wereldoorlog werd afgebroken. Enkele andere kenmerkende gebouwen waren hetzelfde lot beschoren. Ook van het oorspronkelijke kasteel uit 1540, met torens en een ophaalbrug, is niets overgebleven.
Nu begrijp ik waarom ik de structuur van het landgoed niet kon ‘lezen’. Ik ervaar dat als een gemis.
Tuinen van Vordenstein
Wij betraden het domein Vordenstein via een 18de of 19de eeuwse poort, nabij de oranjerie. De ommuurde oranjerietuin ligt in het zuidwesten van het park (zie kaart) en is indrukwekkend groot. Binnen de muren liggen verschillende thematuinen, waaronder een vijvertuin.
Historische gegevens over de (moes)tuinen zijn zeer onvolledig. In 2014 begon men toch met een grootschalige opknapbeurt.
Historische moestuin
Aan de ene zijde van de oranjerie is een historische moestuin aangelegd. De diversiteit aan planten is hier groot. Er staan ook oude en minder gebruikelijke soorten bij. Het ecologische beheer en onderhoud is in handen van liefhebbers en Tuinpunt. Dat is de Koninklijke Tuin- en Landbouwmaatschappij ofwel de Groei & Bloei van Vlaanderen. Wij hadden geen toegang tot de moestuin, maar konden het geheel overzien vanaf het pad.
Historische kruidentuin
Aan de andere zijde van de oranjerie pronkt de kruidentuin van bijna 0,5 hectare. Naar verluidt gaat de oogst naar de keukens van top-chefs. De kruidentuin is ingericht op basis van functionele en esthetische beginselen. Deze combinatie is typisch voor de bloeiperiode van de kruidkunde in deze streken in de 16de eeuw.
Één der grote kruidkundigen uit die tijd was Rembert Dodoens. Dit deel heet dan ook wel de Dodoenstuin. En zijn Cruydeboeck uit 1554 wordt er geregeld geciteerd. Ik heb erg genoten van de historische toelichting bij de diverse gebruiksplanten.
Al ontbreekt een kasteel, Vordenstein is nog steeds een lusthof voor de liefhebbers. Op die snikhete zomerdag kwamen we er niet aan toe om de wandelroutes in de landgoedbossen te verkennen. We gaan dat zeker nog eens doen.
Meer weten?
Bereikbaarheid
Wij bezochten de tuin in augustus 2018 op de bonnefooi. Op Antwerpen Centraal huurden we fietsen. De rit is 10 kilometer lang en leidt grotendeels door sterk verstedelijkt gebied. Komende met de fiets konden wij de ingang aanvankelijk moeilijk vinden, want de bebording stond elders. Er is helaas geen halte van het openbaar vervoer in de nabije omgeving.
Bezoekersinfo en specialistische naslagwerken
Het is moeilijk om relevante, beknopte en actuele informatie te vinden over dit prachtige landschapspark en de tuinen. Hieronder toch enkele tips voor bezoekers. Onderzoek tevoren even of je in de oranjerie terecht kunt voor een hapje of drankje.
- Ga naar Ivonne’s audioreportages over de historische moestuin en kruidentuin van Vordenstein!
- Het bedrijf rond de kruidentuin houdt een account op Facebook bij, maar we konden geen actuele website van Vordenstein zelf vinden.
- Vordenstein (Agentschap Natuur & Bos)
- Domein Vordenstein (Inventaris Onroerend Erfgoed)
Bijgewerkt op 24-10-20.
