Beleg van ‘s-Hertogenbosch: moerasdraak overwonnen
Voor ‘s-Hertogenbosch, onze woonplaats sinds 1990, vormt het jaar 1629 een belangrijke mijlpaal. De ‘onoverwinnelijke moerasdraak’ wordt overwonnen!
De stad ligt in die periode precies op een grens. Aan de ene kant de Zuidelijke Nederlanden, die onder Spaans bestuur vallen. Den Bosch behoort tot het katholieke hertogdom Brabant. Aan de andere kant ligt de Staatse Republiek der Nederlanden.
Wat gebeurt er? ‘Stedendwinger’ Frederik Hendrik verovert de stad op de katholieke Spanjaarden.
Dit gebeuren staat bekend als het Beleg van ‘s-Hertogenbosch. Lees een schets van de partijen, aangelegde linies en gevolgen van de inname.
De partijen
De spelers zijn protestant en katholiek, Staats en Spaans.
Protestant Frederik Hendrik (1584)-1647) is opperbevelhebber in het Staatse leger. Hij is een zoon van Willem de Zwijger en een halfbroer van Maurits.
De tegenpartij is de militair gouverneur van ‘s-Hertogenbosch. Vanaf 1598 tot de capitulatie in 1629 is deze functie in handen van Anthonie Schets, heer van Grobbendonck.
Legerkampen
‘s-Hertogenbosch ligt in een moerassig gebied. Bij wijze van verdediging zet de stad haar omgeving meermalen onder water. Vandaar de bijnaam ‘de onoverwinnelijke Moerasdraak’. De Staatsen naderen de stad in het voorjaar van 1629. Frederik Hendrik neemt 24.000 man voetvolk en 4.000 ruiters mee, alsmede allerlei materialen. Vijf onderbevelhebbers richten ieder een eigen legerkamp in rond de stad: in Orthen, Engelen, Pettelaar, Deuteren en Hintham. Frederik Hendrik heeft zijn kamp in Vught en gaat wonen op landgoed Maurick.
Linies
In opdracht van de Staatsen en gewapend met de kennis van ingenieur Leeghwater bouwen boeren in 1629 twee linies rond ‘s-Hertogenbosch.
De buitenste linie sluit de stad in en bestaat uit een borstwering met een buitengracht. De linie heeft een omtrek van 50 km in een straal van 3 km rond de stad. Doel: de Aa en Dommel afdammen. ‘t Vaantje op landgoed Haanwijk ligt langs die linie. Bij dit landgoed zijn sporen van de linie nog steeds zichtbaar!
De binnenste linie verbindt de legerkampen onderling. Deze linie loopt van Maurick onder meer dwars over het landgoed de Pettelaar naar het kamp bij de Pettelaarse schans. Sporen van deze linie zijn nog duidelijk te zien als Koestraat voorbij de Patersberg naar Out Herlaer! ‘s-Hertogenbosch ligt bij het beleg in 1629 in het gebied binnen de binnenste linie.
Rosmolens en loopgraven
Bij Engelen worden rosmolens gebouwd. Dit zijn door paarden aangedreven molens. Hiermee wordt het gebied rond de stad drooggelegd.
Naderingsloopgraven naar de stad toe worden aangelegd. De Staatsen veroveren Fort Anthonie en naderen de stadsmuur bij Bastion Vught. Een mijn ontploft. Er ontstaat een groot gat in de muur. Een wapenstilstand volgt.
De gevolgen
Op 14 september 1629 capituleert ‘s-Hertogenbosch. Dit gebeurt na bijna vijf maanden belegering en 28.000 bommen en kanonskogels op de stad ….
Vanaf dat moment wordt de voormalige Moerasdraak bestuurd vanuit Den Haag. Mannelijke religieuzen moeten de stad verlaten. De katholieke godsdienst mag niet meer in het openbaar worden beoefend.